Tiltak hjelper å redusere plast i elvene
Det er gjort funn av plast i dei fleste av dei undersøkte vassdraga frå ei ny kartlegging. Tiltak som opprydding og systematisk innsamling har positive effektar, særleg i landbruksområde. Lokale tiltak kan ha rask og merkbar effekt på miljøet.
NORCE har gjennomført ei oppfølgande kartlegging av plast i elvar. Dette er er ei vidareføring av arbeidet som vart presentert i ein rapport som kom i 2020. Den kjedelege nyheita er at ein stort sett finn plast i alle elvar, men den gode nyheita er at tiltak hjelper! Du kan lese begge rapportane i høgrefana.
Omfattande undersøkingar i totalt 84 elver i heile landet
Heile 1000 km elvestrekk er undersøkt av forskarane ved snorkling, padling eller til fots i totalt 84 elvar. I tillegg til å telje alle bitar av makroplast (> 2 cm) har forskarane teke prøver av sediment for å analysere førekomst av mikroplast (1 µm – 5 mm) i ni av elvane.
Sidan ein kan forvente at ein del plastbitar ligg gøymde under steinar eller nedgrave i grus og sediment, kan ein anta at den faktiske mengda plast er underestimert.
Mest plast i elvene nær landbruksområde og busetting
Mengda plast dei fann i elvane varierte mykje i høve til kva område elvestrekket rann gjennom. Elvar med minst plast rann, som forventa, gjennom ubebodde område, og dei med mest plast rann gjennom landbruksområde eller byar. I fire elvar fann dei ikkje plast i det heile tatt.
Ti av elvane som vart undersøkte i 2019 (sjå rapport 2020) hadde mindre plast når dei vart vitja att i 2022 eller 2023. Det vil seie at rydding og andre tiltak ser ut til å fungere godt. Særleg i landbruksområde ser ein at mengda plast minkar. Dette kan vere eit resultat av betre innsamlingsordningar og rydding langs elvane, samtidig som det kan ha skjedd ei endring i haldning og medvit rundt temaet. Sidan kjeldene til plastforureining i elvar ofte er lokale, kan tiltak og opprydding raskt vise positive resultat og mindre mengder plast i elvane.
Mengda mikroplast i elvane var varierende. Kjeldene var mellom anna landbruksfolie, gjenstandar frå veg, konstruksjon, tauverk og emballasje. Talet på mikroplastprøver var lågt i forhold til talet på elvar som vart undersøkte for makroplast, og det vart dermed vanskeleg å vise ein samanheng mellom mengda makroplast og mengda mikroplast.
Nyutvikla system for å definere miljøstatus for plastforureining
Ein reknar med at så mykje som 2 % av alt avfall kjem på avvege i land med velfungerande renovasjonssystem. NORCE har ved hjelp av data frå denne kartlegginga, og med basis i naturens tålegrenser og mennesket sin eigen aksept for tilstadeverelse av plast i elvar, utvikla eit forslag til eit system som kan definere miljøstatus for forureining av plast i elvar. Målet er å kunne bruke dette systemet som ein støtteparameter til klassifisering av økologisk tilstand i ferskvatn etter EUs rammedirektiv for vatn (vassforskrifta).
Dersom desse klassegrensene hadde blitt nytta på elvane i Noreg, ville 44 elver ha nådd miljømålet om god tilstand, og 16 elvar ville hamna i dårleg tilstand. Med betre kunnskap er det lettare å setje i gang tiltak, og tiltak hjelper for å redusere forureininga i elvene. Med mindre plastforureining i elvene vil også det kunne føre til mindre plastforureining til havs.
